Marine Wéry
Summary –
Case law relating to the exclusion clause provided for in Article 141bis of the Penal Code: the difficult application of international humanitarian law by Belgian courts and tribunals
Included in the title of the Penal Code devoted to terrorist offences, article 141bis provides that activities carried out by armed forces in times of armed conflict are not covered by anti-terrorist legislation but by international humanitarian law. Called upon to rule on the implementation of this exclusion clause with increasing frequency, it appears, however, that Belgian courts have rejected its application in the vast majority of cases. This article makes an appraisal of this case law by showcasing how it considers the fundamental concepts of "armed conflict" and "armed forces", which should be comprehended as defined and governed by humanitarian law according to Article 141bis. Thus, the notion of "armed conflict" seems to have received – too - little attention from the courts and tribunals, while that of "armed forces" has been interpreted overly strictly, if not incorrectly. However, some elements that are not relevant to international humanitarian law - the objective pursued by an armed group, its disrespect for the law of armed conflict, its clandestine modus operandi or its inclusion in a list of terrorist groups – have been regularly taken into consideration.
Résumé –
La jurisprudence relative à la clause d’exclusion prévue à l’article 141bis du Code pénal : la difficile application du droit international humanitaire par les cours et tribunaux belges
Inséré au sein du titre du Code pénal consacré aux infractions terroristes, l’article 141bis prévoit que les activités effectuées par des forces armées en période de conflit armé ne tombent pas sous l’empire de la législation antiterroriste mais bien du droit international humanitaire. De plus en plus fréquemment amenées à se prononcer sur la mise en œuvre de cette clause d’exclusion, il apparait cependant que les juridictions belges ont, dans la grande majorité des cas, rejeté son application. La présente contribution propose de dresser un bilan de cette jurisprudence en mettant en lumière la façon dont les concepts fondamentaux de « conflit armé » et de « forces armées », dont l’article 141bis requiert qu’ils soient appréhendés tels que définis et régis par le droit humanitaire, y sont envisagés. La notion de « conflit armé » semble ainsi avoir – trop – peu retenu l’attention des cours et tribunaux, tandis que celle de « forces armées » a fait l’objet d’une interprétation excessivement stricte, voire incorrecte. Certains éléments non pertinents au regard du droit international humanitaire – l’objectif poursuivi par un groupe armé, son manque de respect du droit des conflits armés, son mode opératoire clandestin ou encore son inscription sur une liste de groupes terroristes – étant par ailleurs régulièrement pris en considération.
Samenvatting –
Rechtspraak met betrekking tot de uitsluitingsclausule van artikel 141bis van het Strafwetboek: de moeilijke toepassing van het internationaal humanitair recht door de Belgische hoven en rechtbanken
Artikel 141bis, dat onderdeel uitmaakt van de titel van het Strafwetboek gewijd aan terroristische misdrijven, bepaalt dat handelingen van strijdkrachten tijdens een gewapend conflict niet onder de antiterrorismewetgeving maar onder het internationaal humanitair recht vallen. Terwijl de Belgische rechtbanken zich steeds vaker moeten uitspreken over de aanwending van deze uitsluitingsclausule, lijken ze de toepassing ervan in de overgrote meerderheid van de gevallen echter te hebben verworpen. In deze bijdrage wordt voorgesteld de balans op te maken van deze rechtspraak door te benadrukken hoe de fundamentele begrippen "gewapend conflict" en "strijdkrachten", die op grond van artikel 141bis moeten worden opgevat als gedefinieerd in en onderworpen aan het humanitair recht, er worden beschouwd. Daaruit blijkt dat hoven en rechtbanken weinig of onvoldoende aandacht hebben geschonken aan het begrip "gewapend conflict", terwijl ze het begrip "strijdkrachten" te strikt en zelfs onjuist hebben geïnterpreteerd. Bovendien nemen hoven en rechtbanken regelmatig elementen in aanmerking die niet relevant zijn voor het internationaal humanitair recht zoals het doel dat een gewapende groep nastreeft, zijn gebrek aan respect
voor het recht van gewapende conflicten, zijn clandestiene werkwijze of zijn opname in een lijst van terroristische groepen.
Resumen –
La jurisprudencia en torno a la cláusula de exclusión prevista por el artículo 141bis del Código Penal : la difícil aplicación del Derecho Internacional Humanitario por las cortes y tribunales belgas
Integrado en el seno del Título del Código Penal correspondiente a los delitos de terrorismo, el artículo 141bis dispone que los actos llevados a cabo por las fuerzas armadas durante un conflicto armado no están sometidos a la legislación antiterrorista sino al Derecho Internacional Humanitario. Habiendo tenido ocasión de pronunciarse con fecuencia sobre esta cláusula de exclusión, resulta aparente que los tribunales belgas han rechazado su aplicación en la mayoría de los casos. La presente contribución tiene por objeto analizar este acervo jurisprudencial a fin de delimitar conceptos básicos como « conflicto armado » y « fuerzas armadas », marco donde el artículo 141bis exige que sean aprehendidos estos individuos, tal y como estos se contemplan y regulan por el Derecho Humanitario. La noción de « conflicto armado » parece haber recibido – muy – poca atención por las cortes de justicia y tribunales, mientras que la de « fuerzas armadas » ha sido objeto de una interpretación excesivamente estricta, cuando no incorrecta. Ciertos elementos no pertenecinetes al ámbito del Derecho Internacional Humanitario – el objetivo perseguido por un grupo armado, su falta de acatamiento del Derecho de los Conflictos Armados, su modo clandestino de operar e incluso su inscripción en una lista de grupos terroristas – son igualmente dignos de consideración en el estudio.
Riassunto –
Giurisprudenza relativa alla clausola di esclusione di cui all’Articolo 141bis del Codice penale: la difficile applicazione del diritto internazionale umanitario da parte di Corti e Tribunali belgi
Incluso nel titolo del Codice penale dedicato ai reati di terrorismo, l’Articolo 141bis prevede che le attività svolte dalle forze armate in tempi di conflitto armato non siano coperte dalla legislazione anti-terrorismo ma dal diritto internazionale umanitario. Invitati a pronunciarsi sull'applicazione di questa clausola di esclusione con frequenza sempre maggiore, sembra, tuttavia, che i tribunali belgi abbiano respinto la sua applicazione nella stragrande maggioranza dei casi. Questo articolo fa una valutazione di tale giurisprudenza presentando come essa considera i concetti fondamentali di “conflitto armato” e di “forze armate”, che dovrebbero essere compresi come definiti e disciplinati dal diritto umanitario ai sensi dell’Art.141bis. Così, la nozione di “conflitto armato” sembra abbia ricevuto - inoltre - poca attenzione da parte delle corti e dei tribunali, mentre la nozione di “forze armate” è stata interpretata in modo eccessivamente rigoroso, se non in modo errato. Tuttavia, alcuni elementi che non sono rilevanti per il diritto internazionale umanitario – l’obiettivo perseguito da un Gruppo armato, il disprezzo dello stesso per il diritto dei conflitti armati, il loro modus operandi clandestino o la loro inclusione in una lista di gruppi terroristici – sono state regolarmente prese in considerazione.
Zusammenfassung –
Die Rechtsprechung bezüglich der Ausschlussklausel von Artikel 141bis des Strafgesetzbuches: Die schwierige Anwendung des internationalen humanitären Rechts durch die belgischen Gerichtshöfe und Gerichte
Artikel 141bis ist Teil des Titels des Strafgesetzbuches, der den terroristischen Straftaten gewidmet ist, und bestimmt, dass Handlungen der Streitkräfte während eines bewaffneten Konflikts nicht der Antiterrorismusgesetzgebung, sondern dem internationalen humanitären Recht unterliegen. Während die belgischen Gerichte immer häufiger veranlasst werden, ein Urteil über die Anwendung dieser
Ausschlussklausel zu fällen, stellt sich jedoch heraus, dass diese Gerichte ihre Anwendung im weitaus größten Teil der Fälle abgelehnt haben. Dieser Beitrag beabsichtigt, eine Bilanz dieser Rechtsprechung zu ziehen, indem er die Art und Weise beleuchtet, wie die grundsätzlichen Konzepte des « bewaffneten Konflikts » und der « Streitkräfte », die aufgrund von Artikel 141bis so aufzufassen sind, wie sie im humanitären Recht definiert und geregelt sind, dort betrachtet werden. So scheinen die Gerichtshöfe und Gerichte dem Begriff « bewaffneter Konflikt » (zu) wenig Aufmerksamkeit entgegengebracht zu haben, während sie jenen der « Streitkräfte » äußerst strikt, sogar falsch interpretiert haben. Dabei werden übrigens regelmäßig irrelevante Elemente für das internationale humanitäre Recht, wie das von einer bewaffneten Gruppe verfolgte Ziel, ihr mangelnder Respekt vor dem Recht der bewaffneten Konflikte, ihre illegale Vorgehensweise oder ihre Eintragung in eine Liste terroristischer Gruppen, berücksichtigt.
|
